Meyve Suyu Endüstrisi Derneği (MEYED) Yönetim Kurulu Başkanı ve Dimes Üst Yöneticisi (CEO) Ozan Diren, talep arttıkça fiyatların da yukarı yönlü olacağını söyledi. İklim koşulları nedeniyle bu yıl elma gibi ürünlerin rekoltesinde sorun olduğunu dile getiren Ozan Diren ile Türkiye meyve suyu sektörü ve Dimes’in hedeflerini konuştuk.
Bu yıl meyvecilik açısından zor geçti, bazı ürünlerde rekolteler iyi gelmedi, arzda bir sıkıntı oldu mu, ihracat ne durumda?
Meyve suyu şirketleri pandemiden sonra beklentilerin üzerinde büyümeler kaydetti. Sektörde dünyada bir arz sıkıntısı da oldu. Çin gibi ülkeler meyve yerine pirinç üretimine geçince bu alanda sıkıntı doğdu. Bu olunca Türkiye’ye talep de arttı.
Türkiye kendine yetiyor mu peki?
Yeten ve yetmeyen ürünler var. Mesela elma nar suyu, vişne konsantresi ağırlıklı ihraç ediliyor. Şu anda arzda sıkıntı talepte artış söz konusu. Avrupa bu tür endüstrilerden çıkıyor. Bu anlamda yabancı yatırımcılar da Türkiye’ye geliyor. Belli ürünlerin kıt, belli ürünlerin de bol olduğu bir dönem yaşadık. İlk 6 ay ekonomi daha az hareketliydi. Deprem, kış ve seçim insanların tüketimini nispeten etkileyen şeyler. İkinci yarıda daha fazla talep oluştu. Elma gibi ürünlerde biraz daha zorlanıyoruz. Mesela dünyada portakalda büyük bir kıtlık var, Türkiye’de bu yıl bol.
Maliyet artışları yönetilebilir seviyede mi, siz bunu ne kadar fiyatlara yansıtıyorsunuz?
Çok çözüm üretmeniz gerekiyor. Eğer kıtlık varsa o ürünlerin satışını daha az teşvik etmek gerekiyor. Reklamı, bol olan ürünlerde yapmak gerekiyor. Arz talep dengesine göre iyi yönetmemiz lazım. Pandemi oldu, savaşların yaşandığı durumlarda şirket yönetimlerinde de durumsallığı daha fazla önceliklendirmek gerekiyor. Maliyetler tabii ki son ürüne yansıyor, bir şirketin tüm ülkeyi sübvanse etme gücü olamaz. Ama alternatif ürünler çıkarılabilir. Mesela portakalın fiyatının çok arttığı dönemlerde havuçlu, mandalinalı ürünleri daha fazla ön planda tutarak bunları aşabiliyoruz.
ARZDA SIKINTI TALEPTE ARTIŞ
Fiyat artışları ne düzeyde, tüketici tarafına baktığımızda hiç de uygun görünmüyor?
Dünyada arz konusunda ciddi sıkıntı, talepte ise artış var. Suyun az olduğu bölgede çok su tüketen ürünleri dikmemek gerekiyor. Talep arttıkça fiyatlar da yukarı yönlü olacak.
Kasım 2022’de 1 litre meyve nektarı raf fiyatı 20 lirayken şu anda 30 liraya çıktı. 2024’te de fiyatlar enflasyona paralel gidecek. Geçen yıl fiyat artış hızı daha yüksekti. Mesela geçen yıl üç ayda bir fiyat artıyorsa bu yıl 4-5 ayda bir arttı.
ENFLASYON ORTADAN KALDIRILMALI
İhracat pazarlarında da ciddi sıkıntı var, sektörü nasıl etkiliyor?
Avrupa ekonomileri küçülüyor, enflasyon yüksek. Ama bir taraftan da bizim sektörde Avrupa’da üretim de azalıyor. Oraya satış potansiyelimiz artıyor. Sektörün ihracatında hacimsel olarak yüzde 11-12 küçülme var, ama değer olarak onu fiyatla sübvanse ediyoruz. 2022’de 450 milyon doların üzerinde meyve suyu ihracatı yaptık. Bu yılki hedefimiz yarım milyar doları aşmak.
Ekonomide de bir tıkanıklık var, kredi maliyetleri artıyor ne diyeceksiniz?
Dünya şu anda çok öngörülebilir durumda değil. Öngörülebilirliğin olmadığı ortamda plan yapmak çok kolay değil. Büyüme planla değil hazır olmayla alakalı bir şey. Önümüzde potansiyeller var. Her türlü değişime hazır olmak gerekiyor. Sonuçta enflasyon mücadelesinin devam etmesi önemli. Enflasyon hem tüketici hem şirketler hem ülke için bir an önce ortadan kaldırılması gereken bir konu.
Bu konuda samimi adımlar atılıyor. Bu dönem daha fazla parametre değişikliğine gebe gibi duruyor. Enerji fiyatları hâlâ risk olmaya devam ediyor. Bunun enflasyonda etkisi de yüksek.
FIRSATLARA ODAKLANACAĞIZ
Bu şartlarda uzun vadeli plan yapılabiliyor mu?
Yapmak zorundayız. Çevik yönetim kritik. Biz fırsatlara odaklanacağız. Finansmana erişim zor ve pahalı ama doğru alanda erişirseniz dünyada uygun finansman var. B-C planları olmalı. Mesela kaç şirket yılbaşında koyduğu bütçeyi pozitif ya da negatif anlamda tutturdu. Böyle bir dünyada mümkün değil tutturamazsınız.
CİRO HEDEFİ 5 MİLYAR TL
Dimes olarak yılı nasıl geçirdiniz?
Dedem 65 yıl önce tarım ve çiftçiyi geliştirmek üzere kurmuş Dimes’i. Türkiye’de ilk meyve suyu üretimini 1963’te yapmışız. Küçük kararla büyük etkiler yaratmışız. Mesela Hatay Dörtyol’un portakalını Marmaris’in portakalını Çin havayollarında satabiliyoruz. Biz şu anda sadece meyve suyu şirketi değil bir içecek şirketiyiz. Bu yılki ihracat hedefimiz 15.7 milyon dolar düzeyinde. Ciro hedefimiz yaklaşık 5 milyar TL. Dimes bugün gelirlerinin büyük kısmını son 3 yılda ürettiği ürünlerden yapıyor. Şu an en büyük ciro soğuk kahvede, cool lime ürünümüz çok tuttu.
65 BİN ÇİFTÇİYLE ÇALIŞIYORUZ
Hangi ürünleri üretiyorsunuz?
Tokat, İzmir ve Aydın’da fabrikalarımız var. Şarap, meyve suyu, soğuk kahve, milkshake, smoothie kategorisindeyiz. Bundan sonra bitkisel sütler alanına gireceğiz. Bir vegan markası oluşturacağız. Ürünlerimizi Japonya, G. Kore, ABD gibi nispeten daha zor pazarlara ihraç ediyoruz. 20 ülkeye ihracatımız var.
Yeni yatırımlar olacak mı?
Bu yıl daha fazla katma değerli pet ambalajlar kullanacağız. 2022’de, yaklaşık 100 milyon TL yatırım yaptık. Bu yılki yatırımımız 200 milyon lirayı bulacak. Dimes, yaklaşık 65 bin çiftçiden hammadde alıyor. Bu yılki meyve alımımız, 220 milyon TL’yi bulacak. 1000 kişiye doğrudan istihdam sağlıyoruz.
